مرمت کاروانسرای وکیل ، فرامرز پارسی

مرمت کاروانسرای وکیل، دفتر معماری عمارت خورشید

طراح: مهندسان مشاور عمارت خورشید

معمار و مدیر طراحی: فرامرز پارسی

عملکرد: هتل

سرمایه‌گذار: میراث فرهنگی و گردشگری ایران (سمگا)

معمار و مدیر طراحی: فرامرز پارسی

مدیر نظارت: سید وحید افصحی

مدیر پروژه: یونس قهرمانی با همکاری مهری مداح

همکاران نظارت: کمال عزیزپور، شفق توکلی، علی عقابی، محسن محمد پور

طراح سازه: صابر اسدی

طراح تاسیسات مکانیکی: نیما طالبی

عکاس: فرشید رحیمی

بهره بردار: گروه هتل‌ های بین‌ المللی رکسان

طراح تاسیسات الکتریکی: حامد پرهام

تاریخ شروع پروژه: ۱۳۹۶

تاریخ پاپان پروژه: 1401

مرمت کاروانسرای وکیل که از بزرگترین کاروانسرا‌های درون شهری ایران محسوب می شود، در جهت حفظ آن و تغییر کاربری به هتل بازسازی و احیا شده است. این کاروانسرا بخش اصلی مجموعه‌ تاریخی وکیل کرمان شامل راسته بازار، حمام و مدرسه وکیل است که در سال ۱۲۴۴ هجری شمسی وکیل‌ الملک حاکم کرمان شروع به احداث آن در ادامه مسیر اصلی بازار شهر نموده است و در زمان حکومت پسرش وکیل‌ الملک دوم در سال ۱۲۴۹ هجری شمسی به پایان رسیده است. در ادامه این مقاله به بازسازی و مرمت این مجموعه تاریخی و زیبا خواهیم پرداخت.

اهمیت تاریخی بنا

این بنا از چند جهت در معماری شهر کرمان دارای ارزش و اهمیت می باشد. محل قرارگیری این بنا از یک سو در کنار بازار اصلی شهر، در امتداد میدان ارگ و گنجعلی‌ خان و همجواری با حمام گنجعلی‌ خان و حمام وکیل گرفته است و از سویی دیگر معماری بی‌ نقص آن با عناصری مانند ورودی‌ های تعریف شده در راسته‌ بازار و نشانه‌ های شهری همچون برج ساعت و بادگیر، تزیینات متنوع از کاشی‌ کاری معقلی، مقرنس، تزیینات چوبی (ارسی‌ ها) یزدی‌ بندی، کاربندی، سنگ‌ تراشی، آجر‌ تراشی و همچنین ساختار معماری سلسله‌ مند و کامل شامل ورودی، هشتی‌ ها، حیاط اصلی و حیاط‌ های فرعی، حجره‌ ها در دو طبقه و ارتباط ما بین آن ها ایوان‌ ها و گنبد خانه‌ ها تشکیل شده است.

پیشینه کاربردی مکان

این مکان در ابتدای حیات خود با عنایت به مرکزیت کرمان در مسیر جاده ادویه که از هند به سمت مرزهای شمال و غرب کشور ادامه داشته به مرکز خرید و فروش ادویه تبدیل می‌ شود و تا مدت‌ ها به عنوان اصلی‌ ترین و بزرگ‌ ترین مرکز ادویه شناخته شده است. در دوره‌ های بعدی به تناسب تقاضا ابتدا محل فروش منسوجات سپس در دوره‌ های اخیر لوازم خانگی بوده است. با رونق گرفتن خیابان‌ های تازه احداث اطراف بازار و میدان‌ های جدید کم‌کم بعد از انقلاب به انبار‌های بازار تغییر عملکرد پیدا کرده و پس از آن در سال ۱۳۷۵ به تملک سازمان میراث فرهنگی کشور در آمده است ولی با وجود تلاش‌ های متعدد صورت گرفته متاسفانه تا سال ۱۳۹۶ که از طریق صندوق‌ احیا به سرمایه‌ گذار خصوصی (شرکت سمگا) داده می‌ شود، عملا اقدام اساسی برای مرمت آن انجام نمی‌ شوند و بنا روز‌به‌روز در حال تخریب بیشتر قرار می‌ گیرد. طرح مرمت این بنا با رویکرد تبدیل به هتل اقامتی از طرف سرمایه‌گذار به شرکت مهندسان مشاور عمارت خورشید محول شده و مرمت جامع مجموعه در دستور کار قرار گرفته است.

اقدامات اصلی در زیر ساخت های پروژه

این پروژه که قرارداد آن از طریق پروژه‌ های صندوق احیاء میراث فرهنگی با شرکت سرمایه‌ گذاری میراث فرهنگی و گردشگری ایران (سمگا) منعقد شده است، در تاریخ ۱۳۹۶ به مهندسان مشاور عمارت خورشید ارجاع داده شده است. کاروانسرای وکیل به جرات جزو معدود بناهایی در کشور است که در مسیر مرمت اصولی قرار گرفته است. این مجموعه با گذر از مراحل طراحی، به ترتیب برداشت‌ های وضع موجود به صورت سه‌ بعدی و فتوگرامتری برد کوتاه که پس از آسیب شناسی و طراحی مرمت با رویکرد جدی به مرمت سازه‌ ای که برای تبدیل شدن به اقامتگاه لازم بود و سپس موضوع تاسیسات مکانیکی و الکتریکی که با توجه به سطح هتلی مجموعه به صورت کاملا مدرن و با بهره‌ گیری از سیستم‌ های بی‌ ام‌ اس طراحی و اجرا شده است.

نتیجه تغییرات ایجاد شده برای کاربری جدید

طرح مرمت مجموعه در نهایت منجر به ایجاد ۵۷ واحد اقامتی با ظرفیت ۱۴۴ تخت و رستورانی با امکان ورودی مستقل از بازار، صبحانه‌ خوری اختصاصی، کافی‌ شاپ و حدود ۲۰۰۰ متر‌مربع فضای باز تفرجی گردید. در این مسیر استحکام‌ بخشی سازه‌ بنا از مرحله‌ تزریق خاک زیر پی بنا با گروت جهت رساندن ظرفیت باربری خاک زیر بستر به حد مطلوب شروع و با مرمت کالبدی دیوار‌ها، تزریق ملات پایه گچی طراحی شده در دیوارها برای بالا بردن مقاومت ملات‌ های فرسوده و سپس اجرای مش‌ های ژئوگرید روی عناصر باربر عمودی و افقی (دیوار‌ها و سقف‌ های گنبدی) به صورت دو ‌طرفه و شات کردن گچ طراحی شده مقاوم در برابر آب و دیر‌گیر با مقاومت بسیار بالا به نهایت رسیده است.

تزئینات بنا

در ادامه تزیینات منحصر به‌ فرد بنا که آسیب شناسی جدی در مورد آن ها انجام گرفته بود، شروع به مرمت گردید و در حین آن تاسیسات مکانیکی با ایجاد موتور خانه‌ مرکزی در بخش تخریب شده حیاط سمت شمال‌ شرقی که با پایبندی به فرم تاریخی در این بخش با توجه به مستندات به دست آمده طراحی شده بود احداث شد و کانال‌ های انرژی با عملکرد دوگانه‌ کاهش رطوبت در بنا و مسیر عبور کل تاسیسات مکانیکی و الکتریکی بنا و ارتباطات شبکه با بهره‌ گیری از فیبر نوری و در حد آخرین دستاورد‌های موجود صورت گرفت و نهایتا برج بادگیر و برج ساعت بنا، مورد مرمت قرار گرفت و ساعت مخصوص برج طراحی، ساخته و نصب شد.
هم اکنون با تکمیل کل عملیات مرمت این بنا مسیر بهره‌ برداری از آن فراهم شده و در شهریور‌ ماه ۱۴۰۱ شروع به مسافر گیری کرده است و یکی دیگر از رویا‌ها در مسیر حفظ و نگهداری از میراث ارزشمند ایران به حقیقت پیوسته است.

تصاویر

در ادامه خط معمار شما را به دیدن سایر تصاویر از پروژه مرمت کاروانسرای وکیل ، فرامرز پارسی دعوت می نماید.

پلان ها، دیاگرام، سکشن و غیره.

تحریریه خط معمار

نگارنده: ماریه عطایی

شرکت معماری آوگون

منبع: aoapedia

تعداد بازدید: 1,020