بازسازی میدانگاه مترو جهاد ، استودیو معماری کا

معماری: استودیوی معماری KA (محمد خاوریان)

مساحت:۱۰۰۰ متر مربع

سال: ۱۴۰۳

عکاسان: محمد حسن اتفاق، آتنا طالقانی، استودیوی معماری KA (محمد خاوریان)

معماران ارشد: محمد خاوریان

تیم طراحی: مهرآسا نیکوکار

مهندس سازه: محمد پناهی

نورپردازی: مقداد امیری

مهندسان نما: بهنود گوهربین، مسعود گوهربین

معرف پروژه: سید سعید میرحسینی

ناظر سایت: محمد خاوریان

سازه عمومی: مهدی فیروزی

موقعیت: ایران، تهران

شرح پروژه بازسازی میدانگاه مترو جهاد از زبان معمار

کلان‌ شهر تهران زمانی دارای یک هسته تاریخی قابل سکونت و کم تراکم بود که پس از انقلاب ایران، به دلیل رشد جمعیت و سیاست‌ های متمرکز، دچار گسترش نامتوازن و بی‌قاعده شد. توسعه تهران با اتخاذ یک مدل خودرومحور، ساخت بزرگراه‌ ها، خیابان‌های متعدد و بلوک‌ های شهری متراکم را در اولویت قرار داد. این رویکرد به تدریج کیفیت زندگی شهری را برای عابران پیاده کاهش داد و زیست‌ پذیری کلی شهر را کاهش داد.

در نتیجه این اولویت‌ بندی خودروها، توسعه شهری بیشتر بر تسهیل دسترسی وسایل نقلیه و گسترش شبکه خیابان‌ ها به جای ایجاد فضاهای عابر پیاده متمرکز شد. این تغییر، تهران را با فضاهای محدودی برای مکث و تعامل شهروندان مواجه کرد و مسائلی مانند آلودگی و کمبود فضاهای عمومی را تشدید کرد. به دلیل چالش‌ های اقتصادی، تحریم‌ ها و افزایش تراکم شهری، رسیدگی به این موضوع برای نزدیک به چهار دهه از اولویت خارج شد و منجر به شکاف مدیریتی قابل توجهی در این حوزه گردید.

در سال‌های اخیر، پروژه‌ ای به نام «میدانگاه» توسط گروهی از متخصصان شهری و مدیریت قبلی شهرداری آغاز شد. هدف این پروژه شناسایی و فعال‌ سازی فضاهایی با پتانسیل تبدیل شدن به گره‌ های شهری پر جنب و جوش بود. در این تحقیق، ۱۰۰ مکان در سراسر تهران، شامل فضاهای کم‌ استفاده یا کم‌کیفیت، شناسایی و اولویت‌ بندی شدند. این طرح قرار بود فضاهایی مانند پارک‌ ها، پیاده‌ روها، زیرگذرها و مناطق فراموش‌ شده را به عنوان پروژه‌ های آزمایشی احیا کند. پس از موفقیت، این ابتکار به مناطق دیگر در سراسر شهر گسترش خواهد یافت تا «شهری با محوریت عابر پیاده» را پرورش دهد.

فلسفه این پروژه این بود که این فضاهای احیا شده، مانند نهال‌ ها، ساختار وسیع‌ تر شهری را تقویت کنند و اجرای اولین پروژه را برای پیشرفت این مفهوم حیاتی سازند. در میان فضاهای شناسایی شده، ورودی ایستگاه مترو در تقاطع خیابان «ولیعصر» بود، شریانی تاریخی که شمال و جنوب تهران را به هم متصل می‌کند و از هسته اصلی رشد شهر عبور می‌کند. متأسفانه، در تهران و سایر شهرها، ورودی‌های مترو به شیوه‌ای بی‌قاعده توسعه یافته‌اند و اغلب نیازهای عابران پیاده و فضاهای مکث در طول مسیرهای پیاده‌روی را نادیده گرفته‌اند. این بی‌توجهی منجر به مشکلات متعددی برای کاربران و ساکنان محلی شده و کیفیت شهری را کاهش داده است.

طبق این مطالعه، ورودی‌های مترو به عنوان نقاط کلیدی برای بهبود شناسایی شدند و با توجه به محدودیت‌های اقتصادی و تحریم‌ها، این پروژه‌ها نیاز به اجرای کم‌هزینه داشتند. در ابتدا، به دلیل محدودیت‌های بودجه، کارفرما درخواست طراحی اولیه پیاده‌رو را داشت. با این حال، ما توانستیم از طریق بحث‌های گسترده، کارفرما را متقاعد کنیم که از یک پروژه تأثیرگذارتر و همسو با طرح جامع حمایت کند. این تأیید برای موفقیت پروژه “میدانگاه” بسیار مهم بود. در حال حاضر، منطقه میدان جلوی ورودی توسط شهرداری برای فروشندگان محلی سازماندهی شده است و فضای میدان داخلی به یک مرکز اجتماعی برای فعالیت‌هایی مانند نشستن، انتظار و میزبانی از نوازندگان خیابانی تبدیل شده است.

این ایستگاه مترو به دلیل موقعیت مکانی‌اش در تقاطع یکی از کریدورهای اصلی شهر، زمینی نسبتاً قابل دسترس در یک بلوک شهری متراکم داشت. با این حال، همزمان تحت تأثیر ترافیک سنگین وسایل نقلیه قرار گرفت که منجر به آلودگی صوتی و کاهش کیفیت فضایی در ورودی شد. این مکان به شکل مثلثی بود و مساحتی بالغ بر ۱۵۰۰ متر مربع را پوشش می‌داد و ویژگی‌های مختلفی داشت که نیاز به بازنگری داشت. در میان سازه‌های موجود، یک محفظه ورودی شیشه‌ای مکعبی شکل با کیفیت پایین وجود داشت که راه پله ورودی را پوشانده بود. این سازه فقط یک درب کرکره‌ای برای ورود و خروج مسافران داشت که فاقد کیفیت فضایی و جذابیت معماری بود.

علاوه بر این، دو سرویس بهداشتی زنانه و مردانه در این فضا قرار داشت، اما در موقعیت نامناسب و نامناسبی قرار گرفته بودند. منطقه اطراف ورودی نیز با زیرساخت‌های پراکنده مترو که بدون برنامه مشخصی توزیع شده بودند، شلوغ و بهم ریخته بود. بخش‌های دیگری از زمین متروکه و بلااستفاده باقی مانده بود، که نشان می‌دهد طرحی منسجم برای استفاده بهینه در نظر گرفته نشده است. پس از جمع‌آوری داده‌ها و شناسایی نیازهای شهری سایت انتخاب شده، تصمیم گرفتیم یک طرح جامع طراحی ایجاد کنیم.

با توجه به آب و هوای تهران، ایجاد سایه برای فصول گرم و سرپناه در برابر باران در فصول سردتر از اولویت‌ها بود. علاوه بر این، برای کاهش آلودگی صوتی ناشی از ترافیک زیاد در اطراف سایت و ایجاد فضایی رو به داخل و قابل سکونت، به این نتیجه رسیدیم که یک سقف نفوذپذیر که نور و هوا را به داخل منتقل می‌کند، یک استراتژی کلیدی طراحی خواهد بود. این سقف به عنوان راه حلی برای یکپارچه‌سازی و پوشش ناهماهنگی‌ها و آسیب‌های سایت انتخاب شد، با هدف هماهنگ‌سازی محیط و بهبود کیفیت فضاهای موجود. بر اساس الزامات اولیه و نتایج مطالعات، تصمیم گرفتیم تمام مسائل فضایی سایت را از طریق یک ساختار منسجم و یکپارچه، با همسو کردن عناصر موجود و تحقق عملکردهای مورد نظر در فضایی با هویت مشخص، برطرف کنیم.

در تعریف استراتژی هندسی و شکلی این پروژه، شکاف بین منطقه متروی پایینی و طبقه همکف بالا، ما را تحت تأثیر قرار داد. این چالش ما را به سمت ترکیب ترکیبی از قوس‌های هندسی سوق داد، فرم‌هایی که نمایانگر فضاهای زیرزمینی و عملکرد آنها بودند، در حالی که با روش‌های محلی قابل اجرا بودند. این قوس‌ها به استراتژی فضایی اصلی برای ایجاد ارتباط بصری و عملکردی قوی در سطوح مختلف سایت تبدیل شدند، فضاهای زیرین را سازماندهی کردند و به کل سازه انسجام شکلی بخشیدند. با چیدمان این قوس‌ها، منطقه زیرزمینی مترو را به گونه‌ای تغییر دادیم که ورودی متروی همکف به یک “هزارتوی شهری” و فضایی مکث برای عابران پیاده و مسافران تبدیل شد. این طراحی یکپارچه و منسجم، نیازهای متنوعی را برآورده کرد، تجربه‌ای پویا و چندوجهی را برای کاربران فراهم کرد و از طریق هماهنگی فرم و فضا، به ورودی مترو هویتی متمایز و منحصر به فرد بخشید.

این پروژه بازسازی میدانگاه مترو جهاد تلاشی بود برای تبدیل ورودی مترو از یک نقطه ورود صرف به یک پلتفرم باز که توسط کاربرانش تعریف می‌ شود، با هدف معرفی دیدگاهی جدید که این فضاها را به نقاط شهری انعطاف‌ پذیر و پویا تبدیل کند. علاوه بر این، این ابتکار با طرح بزرگ‌تر «شهر تهران با محوریت پیاده» همسو بود که با هدف احیا و تعریف مجدد فضاهای بلااستفاده در شهر، محیط‌های شهری قابل دسترس و سازگار را در اختیار شهروندان قرار می‌دهد.

در ادامه خط معمار شما را به دیدن سایر تصاویر بازسازی میدانگاه مترو جهاد دعوت می نماید.

پلان ها، دیاگرام، سکشن و غیره.

تحریریه خط معمار

منبع: Archdaily