سبک معماری های-تک

 

جایگاه سبک سازی در معماری

معماران، مهندسان و اندیشمندان همواره تمامی فکر و توان خویش را در راه ساخت مسکن مناسب صرف کرده اند.  از همین رو روش های تولید مسکن و ساختمان، تهیه مصالح مناسب و ارزان قیمت و نیز حل مسایل حاشیه ای مسکن و مسایل شهری و محیطی آن مهم ترین مشکلاتی بوده که معماران و مهندسان در این رابطه با آن دست به گریبان بوده اند. با پیشرفت تمدن بشری یا دوره صنعت مهم ترین مساله تغییر و نوع ساخت و ساز بود به طوری که در این دوره مهندسان توانستند علاوه بر گسترش تکنولوژیکی و فن آوری، از طریق گسترش علوم مختلف مسایل مهم تری را پیگیری کنند و حتی بر بلایای طبیعی نیزفائق آیند .از طرف دیگر گسترش علوم و فنون موجب ارتقای ارتفاع ساختمان ها و بلندمرتبه سازی شده است. در همین راستا صادرات و واردات مصالح ساختمانی به منظور برهم زدن محدودیت تهیه مصالح و نیز افزایش مقاومت در مقابل بلایای طبیعی مانند زلزله، گسترش پیدا کرد. بنابراین در دوران مختلف زمان ، به اقتضای فرهنگ و باورهای مردم همچنین امکانات موجود ، مهندسان شیوه های متفاوتی را در طراحی ساختمانها بکار بردند و بدین ترتیب سبکهای معماری با خصوصیاتی منحصر به فرد پدید آمدند .
 

‌در واقع طرفداران سبک های-تک همانند مدرنیست های دهه ۱۹۲۰ معتقدند که چیزی به نام وجود دارد و معمار موظف است که روح دوران خود را در کارهایش منعکس کند . روح زمان ما ، بنا به اعتقاد معماران های-تک ، در تکنولوژی پیشرفته نهفته است. بنابراین معماری می باید با این تکنولوژی درگیر شود
آنان می پرسند: چرا ساختمانها باید از فرهنگ صنعتی جدا باشند ؟ چرا باید همچنان به ایجاد ساختمانهایی از مصالح حجیم ، سنگین و غیر منطقی مانند آجر ، بتن و چوب بسازیم در حالیکه می توانیم از نور و دقت فلز و شیشه که از قبل در کارخانه ها ساخته شده و در سایت به راحتی به هم بسته می شوند  بهره ببریم؟

و اما معماری های-تک دقیقا به چه معناست؟؟

نظریات و مبانی معماری مدرن و های ـ تک در اصول، بسیار به یکدیگر نزدیک است و می‌توان گفت که معماری‌ های- تک فرزند خلف معماری مدرن است. ولی از نظر شکلی تفاوت‌های بین این دو مکتب معماری مشاهده می‌شود. به طور کلی می‌توان بیان کرد که ‌آن سادگی و بی‌پیرایگی که در معماری مدرن وجود دارد در های ـ تک ملاحظه نمی‌شود واگر معماران مدرن در طرح‌های خود ماشین را به نمایش می‌گذارند، معماران های ـ تک داخل ماشیین و اجزاء آن را نشان می‌دهند.
باید گفت مصالح شاخص این شیوه معماری را فلز و شیشه تشکیل می دهد که:
وضوح و صداقت و شفافیت را نمایان می کند .
عموما تصویری از صنعت و تولید را بر ذهن بر جای می گذارد .
با مشاهده نمونه بناهای آن ‌اینگونه به نظر می رسد که در این نوع ساختمان سازی ، صنایع تکنولوژیکی و تصویری بیشتری نسبت به سایر بناها به کار رفته است .
و در نهایت نمایانگر کارایی بیشتر و انعطاف پذیری کاربرد می باشد .
 

 

معمار سبک های-تک معماری را شاخه ای از تکنولوژی و صنعت دانسته و نتیجه کار خود را ساختمانی کار آمد و مفید می بیند ، نه هنری و سمبلیک . البته نوعی تضاد نیز دیده می شود : معماری هر چند سخت تلاش کند ، نهایتا نمی تواند مطلقا کاربردی باشد . یک ساختمان اصیل های-تک بیشتر از اینکه تکنولوژی را جهت بهبود عملکرد به کار برد ، به نمادی از تکنولوژی تبدیل شده است . ایجاد یک دیوار آجری باربر به مراتب ارزانتر و سریع تر است . در حالیکه معمار های-تک ترجیح می دهد قابی از استیل و پانلهای سبک فلزی طراحی کند . زیرا این نوع فناوری با روح زمانه هماهنگی بیشتری دارد .
در این نوع معماری سمبلیسم و ایجاد منظره و نماد بصری نقش زیادی ایفا نمی کند . الگوهای سبک های-تک ، عموما  سازه استیل اکسپوز ، داکتهای تهویه نمایان ،  پوسته های عملکردی و بسیاری دیگر از این قبیل می باشد که البته از نظر اجرایی و اقتصادی مقرون به صرفه نیست . بنابراین می توان گفت این شیوه معماری به نام تکنولوژی پیشرفته یا های – تک  شناخته شده ولی لزوما در همه بناهای سبک تکنولوژی خارق العاده و کارآمدی به کار نرفته است . علاوه بر این  این سبک را می توان به شیوه معماری خاص معمارانی چون ریچارد راجرز ، نورمن فاستر، ‌نیکلاس گریمشاو و مایکل هاپکینز  اطلاق کرد که طی بیست سال گذشته بناهایی را با ویژگی های معماری های-تک طراحی کرده اند . این چهار معمار رهبران سبک معماری های-تک به شمار می روند . این سبک لایحه یا مقررات مشخصی ندارد ، ‌اما اکثر فعالان آن ایده ها ، نظریات و زمینه های فکری مشترکی دارند . این افراد در روند شکل گیری سبک های-تک با یکدیگر همفکری ،‌ همکاری و گاهی رقابت داشته اند .

 

ریچارد راجرز در مصاحبه خود با تلویزیون بی بی سی  عقیده خود درباره معماری های تک را چنین بیان می‌کند: ایده‌هایی که معماری می‌کنیم، از خیلی لحاظ ریشه در باورهای ما دارد و به این ربط پیدا می‌کند که ما ساختمان را مثل یک کتاب بخوانیم. برای اینکه ساختمانی خوانا باشد، باید جریان ساختن آن قابل روئیت باشد. این شیوه‌ای است که ما معماری می‌کنیم و احساس ما این است که این کار در گذشته هم انجام می شده است این موضوع اصلاً تازگی ندارد، کلیساهای عظیم گوتیک مثالی بسیار روشن است. زمانی که آب از درون ناودان شرشر کنان تخلیه می‌شود، خیلی هیجان انگیز است.
 

و در جایی دیگر می‌نویسد: تکنولوژی به ما کنترل بیشتری عرضه می‌کند و نه کمتر. ساختمان‌های آینده بیشتر شبیه روبات خواهند بود تا معبد. مانند آفتاب پرست، آنها خود را با محیط پیرامون تطبیق می‌دهند. شاید بتوان زیر بنای فکری این سبک را در جمله راجرز خلاصه کرد که می گوید در عصر مُدرن باید در ساختمان‌های مدرن زندگی کرد.
لوکوربوزیه خانه را ماشینی برای زندگی تعریف کرده است ، ولی خانه های او با تکنولوژی مبتدی طراحی شده اند و هیچ شباهتی به ماشین ندارند . این در حالی است که معماران های-تک دید ماشینی دارند . از نظر آنها ماشین فقط یک سمبل نیست . بلکه منبعی از تکنولوژی ،‌ تصور و خلاقیت است . بصورت انبوه تولید می شوند ، ‌متحرک و قابل حمل هستند و از مواد مصنوعی مانند فلز ، شیشه و پلاستیک ساخته می شوند . اینها خصوصیاتی هستند که به نقاط مرجع معماری های-تک تبدیل شده اند .
 

برج ایفل در نمایشگاه ۱۸۸۹ پاریس ساختمان ایده‌آل و آرمانی معماران های ـ تک است. این برج با ۳۳۰ متر ارتفاع و اسکلت فلزی نمایان، نمادی از دستاوردهای تکنولوژی در عصر مدرن است. به عقیده لوکوربوزیه ، اگرچه ساختمانها تولید انبوه ندارند ، ولی طوری دیده می شوند که گویی امکان تولید انبوه برای آنها وجود دارد . مانند ماشین یا تلویزیون متحرک و قابل حمل نیستند ، ولی  شبیه به ماشین ، سبک ، قابل حمل و بالاتر از سطح زمین دیده می شوند ، طوری که گویی روزی به حرکت در آمده و جابجا می شوند . اکنون نگاهی به مرکز هنرهای تجسمی ساینزبری اثر نورمن فاستر می اندازیم .
 

بر خلاف تصور عمومی، معماران های ـ تک به تاریخ علاقه‌مند هستند و خود را جدای از آن نمی‌دانند. ولی برداشت و نگرش آنها نسبت به تاریخ به کلی متفاوت از دیدگاه معماران پست مدرن از تاریخ است. ریچارد راجرز به عنوان نظریه پرداز اصلی سبک‌ های ‌ـ تک معتقد است که: « ساختمان‌های عصر رنسانس در فلورانس شباهتی به بافت مجاور خود و معماری گوتیک قرون وسطا نداشتند، بلکه این معماری جلوه‌ای از تبلور عصر جدید را نوید می‌داد» همچنین او معتقد است که: « هر بنایی باید نمایانگر زمان خود باشد»

راجرز در نقد معماری پست مدرن می‌نویسد: کسی نمی‌تواند معماری را با نماد قرار دادن درخت نخل، تخم‌مرغ، پرندگان، و نظام هندسی معیوب شده یونانی و رومی که از مبلمان فروشی‌های عادی خریداری شده، توسعه دهد. تمامی این موارد از خاستگاه و زمینه سیاسی،اجتماعی و تکنیکی خود مجزا شده‌اند. امروزه در کارهای این معماران ملاحظه می شود که با استفاده از تکنولوژی ، سعی در استفاده حداکثر از عوامل طبیعی همچون آفتاب ، باد ، آب‌های زیرزمینی و گیاهان برای تنظیم شرایط محیطی ساختمان دارند.
 

لذا در معماری جدید آنها, که به نام اکو ـ تک (اکولوژی + تکنولوژی) خوانده می‌شود ، تکنولوژی در مقابل طبیعت قرار ندارد ، بلکه در کنار و به موازت طبیعت برای بهره‌برداری هرچه بیشتر از امکانات محیطی و تأمین آسایش انسان در کارهای اخیر معماران این سبک ، در کنار عکس‌های زیبای ساختمان‌های آنها ، مقطعی از بنا وجود دارد که در ان نحوه استفاده از عوامل اقلیمی با کمک تجهیزاتی همچون دودکش‌های هوا ، آینه‌های منعکس‌کننده پوسته‌های هوشمند ، گلخانه‌ها ، پله‌ها‌ی شیشه‌ای و تبادل‌کننده‌های حرارتی نشان داده شده است.

بررسی چند نمونه از آثار معماری های تک

ساختمان سوئیسی
(Gerkhin)

 

این برج نیز یکی از طراحی های نورمن فاستر بوده و برنده جایزه RIBA STERLING PRIZE   در سال ۲۰۰۴ می باشد. گفته شده که این برج اولین آسمان خراش هماهنگ با محیط زیست در لندن می باشد . پنجره های آن در هماهنگی کامل با تغییرات طبیعی آب و هوا بصورت اتوماتیک باز و بسته شده و در عین صرفه جویی ۴۰% انرژی ، تهویه مورد نیاز را تامین می کند . 
 

 

برج هیرست
این برج ۴۲ طبقه که در محله منهاتان قرار گرفته و به یک ساختمان سبک آرت دکو که یکی از نشانه های مهم شهری منهتن است در سال های ۲۸-۱۹۲۰ ساخته شده الحاق شده است به گونه ای که بر روی این ساختمان قرار گرفته است گروه سر نرمن فاستر وشرکا برای این برج ساختار تاریخی را که بارها در آلمان انگلستان تجربه شده انتخاب کرده اند . سر نرمن فاستر در باره این طرح می گوید این ترکیب بهترن نمونه برای ترکیب ساختارهای دنیای قدیم با جدید است که هم نوایی دو نفره را به شکل تاریخی و مدرن اجرا می کنند . هر چه از سمت زمین به آسمان می رویم شفافیت و وضوح ساختمان به جهت شیشه های درخشنده و شفاف افزایش می یابد که خود نوید دهنده حرکت به سمت زندگی نو و مدرن است ارتفاع هر طبقه ۴ متر است و ار تفاع کلی برج ۱۸۲ متر است و مساحت فضاهای داخلی برج حدود ۶۷۰۰۰متر مربع است.

مرکز فرهنگی هنری ژرژ پمپیدو
دلیل پیدایش : پیشنهاد ساخت یک کتابخانه در سال ۱۹۶۳ توسط «جولین کن» رییس وقت کتابخانه ملی فرانسه ارائه شد. وی که تصمیم داشت سالنی برای مطالعه عموم در محله هال (قلب شهر پاریس) تاسیس کند، از «جان پییر سگن»، مدیر بخش نشریات کتابخانه ملی درخواست کرد در این باره بررسی و تحقیق کند. بنابراین مطالعات لازم برای محقق کردن این پروژه در دستور کار قرار گرفت و سفرهای مطالعاتی سگن برای تحقیقات بیشتر به آمریکا و کانادا آغاز شد. سایت انتخاب شده برای احداث بنا در مرکز شهر پاریس و در یک کیلو متری کاتدرال و موزه لوور بود. این سایت شامل مجموعه ای از بلوک های ساختمانی و یک پارکینگ شهری بود.

میدان استراوینسکی در کنار ساختمان این مرکز با مجموعه‌ای از تندیس‌های متحرک در میان و کنار یک استخر آب جلوه دیگری از هنر مدرن را به بازدیدکنندگان عرضه می‌کند. سال ۱۹۶۹، جورج پمپیدو، رییس جمهور وقت فرانسه پیشنهاد کرد پروژه کتابخانه گسترده و به مرکزی فرهنگی برای ارائه آثار هنری مدرن اعم از هنرهای تجسمی، تئاتر، سینما، موسیقی و … تبدیل شود ودرسال ۱۹۷۰ طراحی ساخت این مرکز توسط پمپیدو به مسابقه گذاشته شد.
داوران این مسابقه عبارت بودند از :
فیلیپ جانسون , اسکار نیمایر , جان تروی
در این مسابقه ۶۸۱ نفر شرکت کردند.طرحهای متنوعی ارائه شد ودر نهایت دو معمار جوان ناشناخته به نامهای رنزو پیانو و ریچارد راجرز برنده شدند . این پیروزی در واقع جرقه ای برای پیدایش معماری های تک محسوب شد .

ایده های طراحی
پیانو : « مکانی انعطاف پذیر برای هر نوع عملکرد »
ایده اصلی : محل اطلاعات دستخوش دگرگونی مداوم
اهداف پروژه:
۱) ایجاد حس پویایی و حرکت
۲) انعطاف پذیری (سازه/فضای داخلی)
۳) وضوح و خوانایی اجزای ساختمان (سازه/تأسیسات/دسترسی ها)
۴) انعکاس حرکت درون ساختمان در بیرون وبالعکس
 

در این ساختمان جنجالی، تمام لوله‌کشی‌ها و کانال‌های تهویه‌هوا و سیم‌کشی برق در بیرون ساختمان و در معرض دید قرار دارد. حتی تیرها و ستون‌های سازه ساختمان نیز همگی دیده می‌شود. منتقدان آن را به انسانی شبیه دانسته‌اند که دل و روده‌اش بیرون از بدن قرار دارد.۳۱ ژانویه سال ۱۹۷۷، این مرکز فرهنگی هنری که شامل موسسه پژوهش‌های تطبیقی آکوستیک موسیقی و موزه ملی هنرهای مدرن و مرکز طراحی صنعتی و کتابخانه ای به مساحت ۱۵ هزار متر مربع در سه طبقه و ۱۰ کیلومتر قفسه بندی کتاب و نشریات با حضور رییس جمهور وقت، والری ژیسکاردستن و رییس کتابخانه، سگن، رسما افتتاح و بازدید عموم و استفاده از سالن مطالعه از دوم فوریه محقق شد.کتابخانه در سه طبقه پائینی روی زمین قرار دارد که طبقه اول کتابخانه به کتاب های مرجع و لغتنامه اختصاص دارد. در طبقه دوم می توان کتاب هایی با موضوعات فلسفه، مذهب، علوم اجتماعی، حقوق، اقتصاد و علوم پایه پیدا کرد و طبقه سوم به موضوعات هنر، سینما، ورزش، موسیقی و اسناد صوتی، زبان و ادبیات، تاریخ و جغرافی اختصاص دارد.در این بنا از رنگهای ساده و روشن استفاده شده است.

های- تک در ایران