بازسازی آپارتمان مسکونی پاکت میانی، مهرداد مکارمی
معماری: دفتر معماری کراس
معمار مسئول: مهرداد مکارمی
تیم طراحی: تینا شاه نظری
نیلوفر میرمحمد
جوایز کسب شده: چهارمین شب معماران، رتبه‌ی اول پنجمین جایزه ی ملی آجر بخش بازسازی، ۱۴۰۳
شرح پروژه بازسازی آپارتمان مسکونی پاکت میانی از زبان معمار
آپارتمانی مسکونی به مساحت ۲۰۰ مترمربع در طبقه دوازدهم یک برج مدرن ۵۰ ساله دستخوش تغییر است. این مجتمع مسکونی که بر روی زمین های یک روستای امحا شده، در حوالی دهه چهل ساخته شده است، گامی در جهت گسترش تهران قدیم به سمت شمال و همچنین مدرن شدن آن محسوب می‌شود. پلان آپارتمان مطابق با طرح رایج زمان خود شامل اتاق‌های خواب در شمال، فضاهای عمومی در جنوب و بخش‌های خدماتی مانند آشپزخانه در میانه طراحی شده بود. فضای عمومی ارتباطی با جذاب‌ترین ویژگی سایت، یعنی چشم‌انداز شمالی خیره‌کننده، نداشت.
مرحله اولیه شامل فرآیندی به نام «تصفیه فضا» بود. لایه‌های نازک کاری برداشته شد تا زیبایی سازه بتنی اصیل آشکار شود. این پاکت بتنی پیرامونی که ستون‌ها و رایزرهای تاسیساتی اجزای باقیمانده و غیر قابل پالایشِ آن بوده‌اند، به عنوان پس زمینه ای خشن اما جذاب، مرزهای قلمرو طراحی ما را تعریف می کند.
با ارجاع به مرزهای این قلمرو، مداخله اصلی طراحی حول محور معرفی یک «پاکت میانی» _ ساخته شده از آجر گرم و دعوت‌کننده_ می‌چرخد. این پاکت آجری به عنوان قلب آپارتمان آشپزخانه را در خود جای داده و دسترسی به اتاق خواب‌ها را نیز فراهم می‌کند و نقش مهمی در تعریف سازماندهی فضایی، جداسازی بخش خصوصی (اتاق خواب‌ها) از بخش نیمه‌عمومی (سیرکولاسیون و آشپزخانه) و هر دو از فضای عمومی ایفا می‌کند. مهم‌تر از آن، محیطی پویا و لایه‌بندی شده ایجاد می‌کند که مرزهای بین عملکردها را محو و حس کشف را هنگام حرکت در فضا تقویت می‌کند. این پاکت همچنین به عنوان یک تهی افقی عمل می‌کند که فضاهای عمومی را از جنوب به مرز شمالی آپارتمان متصل و از این طریق جریان هوای طبیعی و دید و منظر را برای بخش‌های عمومی آپارتمان فراهم می‌کند.
الگوی «آشپزخانه‌ی توزیع شده» از مطالعه انواع مختلف آشپزخانه‌های آپارتمانی حاصل شده است. طرح آشپزخانه‌های مرسوم، چه اتاق بسته و چه باز (Open)، دستخوش دگرگونی می‌شود. با رهایی از محدودیت‌های معمول، آشپزخانه پس از تجزیه به رویدادهای اصلی خود، اکنون در داخل پاکت میانی با نظم متفاوتی توزیع شده است. مناطق عملکردی مانند شستشو، پخت و پز، آماده‌سازی، نگهداری و ناهارخوری به صورت استراتژیک جانمایی شده‌اند و هر بخش فضای مشخصی را در داخل پاکت آجری اشغال می‌کنند. این رویکرد جدید نه تنها به دنبال کارایی است، بلکه امکان تجربه پخت و پز اجتماعی و تعاملی بیشتری را نیز برای خانواده فراهم می‌کند.
با بررسی دقیق‌تر، طرح نهایی ارتباط جالبی با الگوی سنتی ایرانی «چهارصفه» -از کهن‌ترین الگوهای مسکونی ایرانی- نشان می‌دهد. این الگوی مربع نه قسمتی که دارای یک فضای عمومی متقاطع مرکزیِ احاطه شده توسط اتاق‌های گوشه است، اغلب دارای یک حیاط مرکزی یا یک حیاط جانبی بود. در این تفسیر معاصر، ما عنصر «حیاط» را با تبدیل فضاهای عمومی _پذیرایی(جایی برای ضیافت مبل‌ها که در بیشتر اوقات ما به آن دعوت نیستیم) و نشیمن_ به یک «حیاط فرضی» بازتصویرسازی می‌کنیم. پرتو آفتاب، صدای آب، نسیم ملایم، سرسبزی گیاهان، تاب و فرشینه حصیری حال و هوای خانه‌های حیاط‌دار گذشته را بازتاب می‌دهند. هر چند در بهترین حالت این وضعیت تصوری از یک حیاط داخل فضایی بسته است؛ «آن»ِ میل کردن به تجربه‌پذیری یک امر غیرممکن.
در اینجا با عملِ پیوندزدنِ نسخه‌ی تغییرِ ژنتیکی یافته‌ی قلمه‌ای بومی و کهنه به یک پایه تنومند که سرچشمه زمانی و مکانی‌ای متفاوت دارد، روبرو هستیم؛ امری تجربه‌گرا و غیرقابل پیش‌بینی از امتزاج دو فضا-زمانِ مختلف که امکان رشد و بالندگیِ خودبسنده‌ای فراهم می‌کند. الگوی چهارصفه‌ی بومی با دستکاریِ ژن‌های درونیِ بخش آشپزخانه، در بدنِ ساختارِ مدرنیستیِ غربی تجربه‌ای جدید از فضای آپارتمان مسکونی به همراه دارد. وضعیتی غریب اما آشنا مانند تجربه دژاوو وار. همبستگی و همنشینی‌های متنوع آجرها به صورت یک کل یکپارچه در شاکله حیاتی هماهنگ و همخوان ملودی اصلی این سمفونی را می‌نوازند.
در ادامه خط معمار شما را به دیدن سایر تصاویر بازسازی آپارتمان مسکونی پاکت میانی دعوت می نماید.
تصاویر پیش از بازسازی آپارتمان مسکونی
پلان ها، دیاگرام، سکشن و غیره.
تحریریه خط معمار
منبع: اقتباسی از دانشنامه هنرمعماری
تعداد بازدید: 33
