زیبایی شناسی فرم و پیچیدگی عملکرد در فضاهای تجاری

زیبایی شناسی فرم و پیچیدگی عملکرد در فضاهای تجاری

در بخش های گذشته در خط معمار بر مقدمه ای بر طراحی و معماری فضاهای تجاری پرداختیم. اگر به خاطر داشته باشید مطالبی راجع به نقش و جایگاه کنونی مجتمع های تجاری به اشتراک گذاشتیم و همچنین دسته بندی انواع مجتمع های تجاری را مطرح کردیم. شما می توانید از طریق لینک زیر به مطالب پیشین دسترسی پیدا کنید.

مقدمه ای بر طراحی فضاهای تجاری

اکنون در این بخش می خواهید در ادامه مطالب پیشین به زیبایی شناسی فرم و پیچیدگی عملکرد در فضاهای تجاری بپردازیم. همانطور که می دانید در بازار های تجاری فرم و عملکرد از یک دیگر قابل تفکیک نمی باشند. از سویی زیبایی فرم به خوبی در خدمت نیازهای عملکردی بوده و از سویی دیگر چالش های عملکردی به خلق راهکارهایی فرمال و زیبا انجامیده است. در مطالعه فرم و کالبد ارگانیک بازارهای قدیمی ایرانی به واژگانی چون حجره، تیمچه، سرا و چهارسوق بر می خوریم که دلالت بر وجود کیفیات فضایی متفاوت و فعالیت های متنوع در بازارها دارند. نوع مصالح، شیوه تزئینات، میزان نور و چگونگی تهویه این فضاها با یکدیگر متفاوت بوده و این امر در شهرها و اقلیم های مختلف به راهکارهایی معمارانه متفاوتی نیز انجامیده است. هرچند که نیازها به این کیفیات فضایی با گذشت زمان از بین نرفته است اما چگونگی نمود معمارانه آن ها در مجتمع های تجاری مدرن و امروزی دستخوش تغییراتی اساسی شده است. در این دگردیسی، آرام آرام راسته های تجاری در حاشیه خیابان های اصلی شهرها و پس از آن پاساژها که مجتمع های تجاری کوچکی در غالب یک ساختمان بودند به وجود آمدند. پس از ظهور مجتمع های تجاری در مقیاس و ابعاد وسیع تر، نه تنها نوع و فرم مصالح به کار رفته تغییر نمودند بلکه عناصری جدید نظیر آتریوم، آسانسورها و پلکان برقی، نورپردازی های متنوع در فضاهای تجاری به کار گرفته شدند.

به علت سادگی روابط عملکردی در پلان مجتمع های تجاری در طراحی معماری این فضاها الویت با ایجاد تنوع  و پویایی در مقاطع و جذابیت در نماهای مجموعه و همچنین ایجاد ارتباط بصری میان بخش های مختلف مجتمع می باشد. در این راستا در قالب های فضایی گذشته که مجتمع های تجاری را صرفا جعبه هایی درون گرا و فاقد انعطاف تعریف می نمود در اکثر کشورهای توسعه یافته کنار گذاشته شده و از معماری فرم و ویژگی های ظاهری بنا نیز به عنوان مهم ترین جاذبه برای دعوت مخاطبین به درون مجموعه نام برده می شود. استفاده از مصالح مدرن و متفاوت در جداره های تجاری نیز از دیگر روش های جلب توجه عابرین می باشد. فضاهای تجاری در ادامه پیاده رو های شهری و حتی مسیرهای سواره  مخاطب را به دئورن خود می کشند و در فضاهای جذاب و پویای خود به گردش وا می دارند. در بسیاری از موارد جهت باز زنده سازی و احیای بافت های قدیمی، جانمایی کاربری تجاری در دستور کار قرار می گیرد که نتیجه آن در حالتی ایده آل، بازگشت پویایی و جنب و جوش به سایت مورد نظر می باشد. در این حالت پیداست که تنها پرداختن به بعد تجاری این مجتمع ها گره گشا نخواهد بود و نیاز به ترکیب عملکردهای پشتیبان نظیر فضاهای فرهنگی همچون گالری ها و سینماها، فضاهای تفریحی و رستوران ها اجتناب ناپذیر می باشد.

از سوی دیگر جامعه شناسان و روانشناسان نیز با مطالعه رفتارهای مخاطبین در فضاهای تجاری، فقدان فضاها و مکان های غیر تجاری را از عوامل نارضایتی مخاطبین دانسته و تغییر ماهیت صرفا تجاری، مراکز خرید را  به فضاهایی تحت عنوان تجاری-تفریحی و تخصیص مکان هایی جهت گذراندن اوقات فراغت، تفریح و تفرج را در پاسخ به نیازهای جامعه مدرن شهری امروز به عنوان راهکاری ضروری معرفی نموده اند. به این ترتیب امروزه مجتمع های تجاری چند منظوره با انواع مختلفی از کاربری های پشتیبان طراحی می شوند.

از دیگر نکان حائز اهمیت  در طراحی مجتمع های کلان توجه به میزان مصرف انرژی و چگونگی کنترل آن می باشد. هرچه فضای داخلی وسیع تر باشد تنظیم و تهویه هوا مشکل تر خواهد بود و در مجتمع های تجاری که معمولا توسط آتریوم ها و ویدها فضاهای طبقات نیز به یکدیگر متصل می شوند، دشواری این امر دوچندان می شود. بدیهی است که پایداری انرژی در مجتمع های تجاری عظیمی که  روزانه هزاران مخاطب از آن ها بازدید می کنند به مراتب موثر تر از کنترل انرژی در یک خانه مسکونی می باشد. از این رو معنای فضاهای تجاری به شدت درگیر با اصول معماری پایدار و نکات فنی گردیده است.

در ادامه خط معمار شما را به دیدن تصاویر مجتمع های تجاری دعوت می نماید.

در این بخش به زیبایی شناسی فرم و عملکرد فضاهای تجاری پرداختیم.

تحریریه خط معمار

نگارنده: مینا مقدم

شرکت طراحی داخلی آوگون

منبع:  حرفه هنرمند، مجتمع تجاری- نیما طالبیان- مهدی آتشی-سیما نبی زاده