پرهام تقی اف / پژمان طیبی / معماری رشت

طراحی نمای داخلی و بیرونی آپارتمانی در رشت، پژمان طیبی

توسط مینا مقدم · منتشر شده اسفند ۲۴, ۱۳۹۸ · بروزرسانی شده اسفند ۲۴, ۱۳۹۸

معماری: دفتر معماری پژمان طیبی

معمار مسئول: پژمان طیبی

تیم طراحی: محمدعلی طیبی

موقعیت: ایران، رشت، گلسار

مساحت سایت: ۴۳۸ مترمربع

مساحت طبقه همکف: ۲۶۰ مترمربع

مساحت کل بنا: ۱۶۱۸ مترمربع

نقشه های فاز دو: محمدعلی طیبی، کمال نومانیان، افشین عبدالله پور، میلاد صفرنژاد

دکوراسیون داخلی: پژمان طیبی

طراحی سازه: دفتر آریاسازه گیلان (مازیار ملت دوست، محمد مظلومی)

اجرای سازه: شرکت ساختمانی پی بند

طراحی تأسیسات: شهرام روستا

هوشمندسازی: رضا امیدی، آرمان امیدی

نظارت پروژه: محمدعلی طیبی

عکاس: نیما باران دوست، پژمان طیبی، مرکز عکاسی پرشیا (پرهام تقی اف)

مشاور مبانی: فکری نسیم الوندی

سال: ۱۳۹۵

جوایز: کسب مدال برنز جایزه A’design award ایتالیا، برگزیده شده نیمه نهایی جایزه معمار ۱۳۹۵، منتخب جایزه معماری داخلی ۱۳۹۵، مجله معماری و ساختمان

شرح پروژه

بستر طراحی:

در این بخش خط معمار قصد دارد تا به طراحی نمای داخلی و بیرونی ساختمان مسکونی بپردازد. در سال های اخیر، استان گیلان نیز همانند سایر استان های کشور دستخوش گسترش شتاب یافته شهرنشینی شده است. در رشت به عنوان مهم ترین منطقه و مرکز این استان ما شاهد رد پای شهرسازی شتاب زده به دور از تحقق یافتن برنامه ریزی های جامع هستیم. در مدت زمان کوتاهی، واحدهای آپارتمان های مسکونی، جایگزین زمین های کشاورزی وسیع گشته و راه های دسترسی میان روستاها به خیابان های شهری تبدیل شدند. فشرده بودن و گران بودن قیمت زمین های کشاورزی نیز باعث شده که آپارتمان های ساخته شده متراکم شوند و بدین صورت فرصت تحقق یافتن فضای سبز در سطح شهر از دست می رود.

در این شهر همانند سایر شهرها، ساختمان ها بر یکدیگر اشراف دارند. به همین دلیل ساکنان امکان استفاده از فضای مشاع و تراس را مانند سابق نخواهند داشت و به مرور زمان ما شاهد گذر از خانه های گسترده ی روستایی با فضاهای نیمه باز، به زندگی در فضاهایی محدود و بسته درون آپارتمان ها هستیم. در چنین شرایطی، کیفیت زندگی شهری تقلیل یافته و ساختمان های مسکونی به طور معمول دیدگاهی مادی گرایانه پیدا کرده و عاری از ویژگی های معمارانه می شوند، به طوری که کیفیت فضای زندگی قربانی قیمت کم و مدت زمان کوتاه می شود. در این پروژه، چالش اصلی احیای کیفیت از دست رفته زندگی در ساختمان های مسکونی موجود در گیلان که یکی از متراکم ترین شهرهای ایران است، می باشد.

طراحی بنا:

این پروژه که طراحی نمای داخلی و بیرونی ساختمان مسکونی است، در ابتدا و قبل از تخریب یک ویلای مسکونی بود و در حیاط آن مجموعه ای از درختان کهنسال وجود داشت. در طی فرآیند ساخت پروژه، کارفرما خواستار استقرار تنوعی از تیپولوژی در واحدهای مسکونی از جمله واحدهای سه خوابه، چهارخوابه دوبلکس و همچنین یک پنت هاوس در طبقه بالایی این ساختمان بود. بنابراین چیدمان واحدها و جایگذاری مناسب آن ها برای طراحان چالش برانگیز بود. همچنین قرارگیری لوله های آب باران متعدد در میان واحدهای مسکونی متنوع در طبقات، مسائلی چون حل داکت‌ها و رایزرهای تاسیساتی را در مسیر ایجاد فضاهای با کیفیت در برداشت. در طی روند طراحی این ساختمان مسکونی ۵ طبقه، طراحان، معماری بومی گیلان را مدنظر قرار داده و از برخی شاخصه های الگویی آن چون (فرم، مضمون و حالت) و همچنین شاخصه های عملکردی آن به عنوان شیرازه طرح استفاده راهبردی کرده اند. معماری بومی استان گیلان شامل اتاق هایی است که در میان ایوان ها و بالکن ها محصور شده اند. از آن جایی که آب و هوای منطقه مرطوب بوده و نیاز مبرمی به تهویه مناسب است، وجود فضاهای نیمه باز بسیار مناسب و کاربردی می باشند و تقریبا در نیمی از سال، زندگی در این بخش ها جریان می یابد. قرارگیری بازشوهای متعدد در فضای بسته اتاق ها، امکان کوران هوا را فراهم می سازد. طراحی پلان این پروژه، باد شمال غربی- چنوبی را محوریت قرار دادن و آن را به گونه ای سازمان دهی کردند که امکان کوران و تهویه طبیعی بواسطه بازشدن در اتاق های خواب به سادگی فراهم شود. به دنبال آن، طراحان تلاش کردند تا سنت زندگی در تعامل با فضای نیمه باز بالکن را احیا سازند. همچنین آن ها در در تمامی طبقات در هر دو وجه شمالی و جنوبی، بالکن هایی را مستقر ساختند که از اتاق های خواب و نشیمن دسترسی داشتند. به طور مجموع در هر طبقه چهار تراس قرار گرفت.

علی رقم محدودیت های اقتصادی که طراحان با آن روبرو بودند، نسبت فضاهای نیمه باز و بسته و همچنین ارتباط میان آن ها در مقیاس بنای مسکونی در مقایسه با ساختارهای موجود را ارتقا دادند. به علاوه سعی کردند تا فرهنگ گذراندن زندگی در فضای نیمه باز را نهادینه سازند. سایر تمهیداتی که طراحان برای ترغیب ساکنین به استفاده از فضای بالکن پرداختند، حذف اشراف ساختمان های اطراف می باشد. آن ها به این امر مهم بواسطه پوشش و حفظ درختان کهن داخل سایت و به علاوه بهره مندی از بافت (Pattern) و جداره نیمه باز بالکن ها دست یافتند. حفظ درختان قدیمی و همیشه سبز، علاوه بر تامین حریم شخصی، باعث ارتقا کیفیت فضاها و تامین جایگاه حضور بلند مدت پرندگان و همچنین تقویت ارتباط ساکنین با طبیعت می شود. در ابتدا کارفرما با اجرای این امر مخالف بود. زیرا با توجه به تراکم مجاز، نمی توانستند پارکینگ مورد نیاز واحدها در طبقه همکف را بدون قطع درختان فراهم سازند. همچنین به دلیل بالا بودن سطح آب های زیرزمینی، احداث زیرزمین توجیه اقتصادی نیز نداشت. بنابراین، با وجود ارزش بالای زمین در این منطقه از شهر، طراحان فقط از ۶۰ درصد زمین استفاده نموده و از ۲ متر اضافه آن صرف نظر کردند.

ایده و کانسپت نما:

طراحان مجددا در طراحی نمای ساختمان از معماری بومی گیلان استفاده کرده و با تکیه بر آنالیز ویژگی های کاربردی، فرمی و هندسی المان ها در خانه های سنتی و روستایی به یک الگوی مناسبی دست یافتند. در این گونه خانه ها، طبقات منظم هندسی روی یکدیگر قرار گرفته اند و با استفاده از ستون های موازی و فاصله های مساوی، ایستایی آن ها مهار شده است. این طبقات و ستون ها، به صورت تجریدی شده، الگویی از عناصر کشیده افقی و المان های ریتمیک عمودی را به دست می‌دهند. در این ساختمان نیز، عناصر افقی ذکر شده در نقش پیش آمدگی هایی برای جلوگیری از نفوذ باران جای گذاری شده اند و عناصر عمودی هم، سطوح شفاف فضاها و جدا کننده ی بین پنجره‌ های اتاق‌ های خواب و آشپزخانه‌ ها را تشکیل می‌دهند.
در مجموع، نمای ساختمان از ترکیب یافتن فضای نیمه باز بالکن ها با الگوی ذکر شده ایجاد می‌شود. جای گذاری تمامی المان ها، بر اساس ساختار پلان و برهم‌ نهشت هر واحد بر دیگری شکل‌گرفته و ارتباط تنگاتنگی میان فرم و عملکرد را به وجود آورده است.

طراحان به منظور ایجاد حریم خصوصی، در سالن پذیرایی واحدهای دوبلکس و سایر واحدهای سه خوابه مشرف به به همسایگی، لوورهای متحرک با انگاره ای (Pattern) چوبی افزودند. این الگوی به کار رفته در بافت های چوبی نیمه باز، فرم ساده ی سازه های چوبی دیوار چینی های سنتی منطقه گیلان را دارد که به زگالی (زینگالی) معروفند. این نکته را نیز باید افزود که در معماری بومی منطقه برای احداث دیوارها از چندین روش استفاده می شود که مهم ترین و کاربردی ترین آن ها زگالی و زگمه ای می باشد. در روش زگالی، سازه‌ای از ترکیب چوب و شاخه درختان داشته که به صورت موازی و به کمک مهاربندی های چوبی برپا می‌شود. با توجه به این که درختان از جنگل تأمین می شده اند، اندازه آن ها نامنظم بوده است، به طوری که می توان گفت که این یکی از ویژگی های بصری شاخص سازه ی دیوارهای زگالی بوده است.

بافت‌ چوبی نیمه باز به کار رفته در بالکن‌های این ساختمان مسکونی با داشتن قابلیت متحرک بودن (موتور الکتریکی و سیستم BMS)، علاوه بر انعطاف پذیری و تامین محرمیت در فضاهای داخلی، کنترل میزان ورود نور به فضا را نیز برای کاربران به ارمغان می آورد. در نهایت این الگوی سنتی به زیر تراس ها نیز گسترش می یابد، چون که ادراک ساختمان توسط عابرین، علاوه بر جداره عمودی نما در سطح افقی در زیر سقف نیز صورت می گیرد. در نتیجه، افزودن چنین الگویی باعث ایجاد عمق و حجم در جداره نما (که صرفا به یک سطح محدود شده) می شود.

بام تخت و باغ بام:

همانطور که می دانید به علت بارش زیاد باران در مناطق شمالی ایران و مشکلات مرسوم در آب بندی و دفع نزولات جوی، به طور معمول سقف خانه ها را به صورت شیب دار می سازند. در ساخت این پروژه از این روش معمول استفاده نکرده اند، در عوض در راستای افزایش کیفیت فضایی، بهره مندی از فضای باز در ارتفاعات و به علاوه بهره مندی ساکنین از فضای سبز موجود در این بخش و نمود آن در قالب نمای شهری، طراحان پشت بام را به صورت (باغ-بام تخت و مسطح) طراحی کردند.

به دلایلی چون تعبیه کردن پارکینگ در طبقه همکف (به سبب مقرون به صرفه نبودن ایجاد زیر زمین) و در پی آن محدودیت استفاده از فضای باز و حیاط که از موارد ضروری برای داشتن زندگی سالم افراد می باشد، ایجاد باغ-بام تخت در برخی از شهرهای ایران از جمله شهرهای شمالی آن اهمیت می یابد. در نتیجه به سبب نبودن این فضا در پروژه حاضر، ساکنین ارتباط محدودتری را با فضای باز را خواهند داشت. اهمیت چنین موضوعی با توجه به سرانه پایین فضای سبز شهری به سبب تراکم بالا در شهر، بیش تر می باشد. آزادسازی فضای غیرقابل استفاده بام های شیبدار مرسوم و تبدیل آن به باغ-بام تخت راه حل مناسبی را در جهت مواجهه با مساله یاد شده، پیش رو قرار می دهد. دراین ساختمان مسکونی نیز، تمامی سطح پشت بام به فضایی عمومی اختصاص داده شده و در مجموع تقریبا دویست مترمربع سطح مشاع مفید در اختیار کاربران این بنا قرار می گیرد که عاری از ماشین و آلودگی های بصری می باشد.

تأسیسات:

هرچند که مناطق شمالی ایران تا کنون با مسأله کم آبی مواجه نشده اند، اما خشکسالی و کم آبی در آینده ای نه چندان دور در ایران در مسیر شدت یافتن می باشد؛ بدین ترتیب، برای مقابله با این مشکل و حرکت به سوی مفهوم پایداری، طراحان در تأسیسات این ساختمان مکانیزم ذخیره سازی آب باران را مورد استفاده قرار داده اند. بنابراین در زیر سطح حیاط مخازنی را تعبیه ساخته اند. آب باران جمع آوری شده از بام به سوی این مخازن هدایت می شود و برای مواردی چون شست و شوی اتومبیل استفاده می شود. دومین مورد، وجود مخازن نگه‌داری آب در بام است که به جهت اطمینان از جریان مداوم آب در زمان قطعی آب و برق به ذخیره سازی آب اقدام می کنند.

در ادامه با دیدن تصاویر طراحی نمای داخلی و بیرونی ساختمان مسکونی خط معمار را همراهی کنید.